Het is misschien nog moeilijk voor te stellen, maar over tien à vijftien jaar zijn de mensen binnen uw organisatie voor een groot deel vervangen door robots en kunstmatige intelligentie. Dat is goed nieuws! Mits wij de ontwikkeling van deze robotisering op de juiste manier aanpakken.

Robots gaan onze wereld de komende tien à vijftien jaar op z’n kop zetten. Geen enkele industrie ontkomt daaraan, ook de voedingsindustrie niet. Dat voorspelt futuroloog, publicist en onderzoeksjournalist Marcel Bullinga. Zijn voorspelling is het resultaat van jarenlang onderzoek naar technologische ontwikkelingen en de invloed daarvan op onze maatschappij. Gedreven door journalistieke nieuwsgierigheid zoekt Marcel naar patronen in de samenleving en maakt daarbij gebruik van wetenschappelijke onderzoeken. Over zijn bevindingen kan hij boeken volschrijven. En dat doet hij dus ook. “Begin jaren negentig was ik een internetpionier. Als een van de eersten had ik een internetaccount en een website. De websites die er toen waren, pasten nog allemaal op één beeldscherm. Kun je je dat nu nog voorstellen? Ik herinner me het gevoel dat de komst van het internet bij mij teweeg bracht: nu kan de wereld opnieuw worden uitgevonden! In ieder geval kunnen we wel stellen dat internet voor revolutionaire veranderingen heeft gezorgd. Zo’n vijfentwintig jaar na dato staat ons dat opnieuw te wachten dankzij de opkomst van de robot.”

Twee toekomstperspectieven

Robots zijn de symbolen van een nieuwe tijd. Ze kunnen volgens Marcel een enorme omwenteling teweegbrengen in onze economie. “Misschien zijn we in staat om de wereld en de economie opnieuw uit te vinden. Van groei en concurrentie naar samenwerking en compassie.” Marcel benadrukt het woord ‘misschien’. Want je zult de robot op een slimme en verstandige manier in moeten zetten. In zijn nieuwste boek dat begin 2019 verschijnt, schetst Marcel daarom twee toekomstperspectieven. “Het eerste scenario – het negentiende-eeuwse perspectief – is tamelijk grimmig,” legt hij uit. “We gaan door met de manier van produceren en consumeren zoals we dat nu doen. Robots zijn in handen van de grote tech-bedrijven, die steeds rijker worden. Als zij met robots en artificial intelligence een monopoliepositie weten te verwerven, hebben zij grip op alle branches in de wereld. De inkomensongelijkheid neemt verder toe. De economie raakt volledig oververhit.”

Robot wordt superhulp

Gelukkig kan Marcel ons ook een rooskleuriger toekomstbeeld voorschotelen. Hij spreekt over het renaissance perspectief. “Als wij als burgers en ondernemers zelf grip houden op de robotisering, voorspel ik dat robots ervoor zorgen dat wij autonomer en zelfstandiger worden. Ze nemen veel taken en werkzaamheden uit handen, waardoor wij ons kunnen focussen op het meest interessante deel van ons werk. Op die manier kunnen robots een superhulp worden binnen je bedrijf, zonder dat jij zelf hoeft te vrezen dat je geen werk meer hebt.” 

Verdwijnbaan

Er zijn drie ontwikkelingen waarmee we rekening moeten houden binnen de (voedings)industrie, dankzij de robotisering. De eerste is de verdwijnbaan: banen die over vijftien jaar niet meer bestaan, omdat robots ze hebben overgenomen. Marcel: “De lopende band-medewerker, postbode, notaris, anesthesist: in vrijwel alle branches zie je banen die in de toekomst verdwijnen. Robots kunnen dit werk ook doen met een veel hogere arbeidsproductiviteit,” aldus Marcel. Het goede nieuws is dat tegenover de verdwijnbaan de toekomstbaan staat. “Er ontstaat een explosie aan nieuwe banen waar creativiteit, innovatie, overtuigingskracht en communicatieskills de belangrijkste voorwaarden zijn. In de toekomst hebben we creatieve mensen nodig die nieuwe producten kunnen verzinnen, sociaalvaardig zijn en kunnen onderhandelen en overtuigen. Routinematig werk kan net zo goed door robots worden gedaan.”

Kosten besparen met robotfabriek

Ook binnen de voedingsindustrie zijn er volgens Marcel veel banen die op de nominatie staan om te verdwijnen. “Het bereiden van voedsel kan in veel gevallen net zo goed door een robot worden gedaan. Die doen dat namelijk stukken sneller en goedkoper dan mensenhanden. Alle fabrieken worden robotfabrieken, zonder uitzondering. Voor de industrie is dat interessant, want er kunnen veel kosten worden bespaard. De werknemers in kwestie zullen zich moeten upgraden naar een toekomstbaan.” Het Amerikaanse bedrijf Amazon vindt Marcel een tekenend voorbeeld. “Amazon is nu al een typische robotwerkgever. Het percentage robots dat zij in handen hebben wordt steeds groter en het aantal mensen steeds kleiner. We gaan toe naar een situatie waarin mensen alleen nog controlerende taken vervullen en daarnaast bezig zijn met het doorontwikkelen van de robotisering en artificial intelligence binnen hun branche of organisatie.”

Voedselprinter

De tweede ontwikkeling is de komst van de voedselprinter. Wat Marcel betreft hét symbool voor de toekomst van de voedingsindustrie. “Het is een vorm van robotisering die nog in de kinderschoenen staat,” zegt hij. “Op dit moment bestaan er alleen nog voedselprinters waar je een grondstof – neem bijvoorbeeld chocola – in stopt en waar diezelfde grondstof in de door jou gewenste vorm uitkomt. Dat is niet wat ik bedoel. De voedselprinter van de toekomst is in staat om uit stamcellen van dieren een hamburger te produceren. Zonder dat er dus ook maar een dier aan te pas komt. Bovendien kan hij heel precies rekening houden met diëten, allergieën en specifieke klantbehoeftes. Kinderen die geen groente willen eten? Met de voedselprinter kun je producten maken met dezelfde voedingsstoffen die ze wel lekker vinden. De voedselprinter is bovendien in staat om huidige voedselverspilling tegen te gaan.”

Transparantie

Transparantie is de komende jaren de derde grote ontwikkeling binnen de voedingsindustrie. “Consumenten willen steeds meer weten over de herkomst van hun voedsel. Is het op een eerlijke en duurzame manier geproduceerd? Hoe gezond of ongezond is het product? Je zou als consument etiketten kunnen ontcijferen, maar dat is voor de meesten van ons onbegonnen werk. Blockchain – dat alle beschikbare informatie uit verschillende databases bundelt – maakt het in de toekomst veel simpeler. Ik voorzie dat over een jaar of tien elk product een kleurcode of cijfer krijgt. In één oogopslag kan de consument zien hoe verantwoord een product is. Van de voedingsindustrie vraagt dat meer openheid en transparantie.”

Net mensen

De robots die we nu kennen noemt Marcel nog redelijk dom en onzelfstandig. De komende jaren gaat daar verandering in komen. “Er wordt op dit moment veel gesleuteld aan het brein van de robot. In de toekomst zullen robots daardoor steeds beter in staat zijn om zelfstandig te handelen. Ze kunnen een omgeving scannen en bepalen wat er moet gebeuren. Dat maakt het industriële proces veel flexibeler en goedkoper.” Hoewel robots steeds meer op mensen gaan lijken in hun doen en laten, heeft een robot niet per se het uiterlijk van een mens. “Robots komen in allerlei verschijningsvormen voor,” vertelt Marcel. “Van zelfrijdende auto’s tot nanobotjes in ons lichaam en van een persoonlijke robotassistent die de sociale zekerheid begrijpelijk maakt tot megaprinters die gebouwen printen.”

Actie ondernemen

Wat vraagt robotisering nu concreet van bedrijven binnen de voedingsindustrie? “Aan de ene kant biedt robotisering grote kansen. Robotfabrieken maken het mogelijk om kosten te besparen en winst te vergroten. Aan de andere kant dwingen ze je meer transparantie te geven over je productieprocessen. Tegen ondernemers binnen de voedingsindustrie zou ik willen zeggen: ga aan de slag met cocreatie. Samen met je personeel bekijken wat robots voor jouw bedrijf kunnen betekenen. Nu en over vijftien jaar. Wat betekent robotisering voor de huidige functies en hoe kunnen werknemers zich om- of bijscholen? Wat betreft transparantie: ga eens langs bij een startup. Deze jonge bedrijven vinden het vaak niet meer dan vanzelfsprekend om openheid van zaken te geven en mogelijk valt er van hen nog iets te leren.”

Een nieuwe industriële revolutie, zo noemt Marcel de periode waar wij ons nu in begeven. Alleen duurt-ie deze keer niet honderd maar slechts tien jaar. “Robots gaan in sneltreinvaart onze wereld op z’n kop zetten. Het is een ontwikkeling die we niet tegen kunnen houden. En het is aan ons om ons voordeel ermee te doen en optimaal van deze nieuwe werknemers te profiteren!”