Standup-filosoof noemt Martijn Aslander zichzelf bij voorkeur. Waarover hij filosofeert? Over de impact van technologie op onze toekomstige samenleving. Over bureaucratische systemen die niet werken. Over de gedachtegang dat we ons in een permanent bèta fase begeven. En hoe kijkt hij eigenlijk naar de stad van de toekomst? Hij betoogt met snelheid en humor en zet je aan het denken.

 

Als ik aan een goede vriend van jou zou vragen om je te omschrijven, wat zou hij dan zeggen?

“Grenzeloos leergierig en doortastend sluit denk ik het best aan bij hoe mensen tegen mij aan kijken.”

 

Je houdt je bezig met innovatie op sociaal-maatschappelijk vlak…

“Zo zie ik dat niet. Innovatie is een buzzwoord geworden dat nauwelijks nog lading heeft en wordt vaak gekoppeld aan creativiteit. Maar creativiteit is niets anders dan slim verbinden van wat er al is. We hebben nog nooit zo veel nieuwe verbindingen kunnen maken als in deze tijd, doordat technologie dat mogelijk maakt. Ik kijk door de lens van technologie naar sociaal-maatschappelijke en economische puzzels.”

 

Hoe noem jij jezelf eigenlijk?

“Tegenwoordig roep ik maar dat ik stand-upfilosoof ben. Dat is een frame wat mensen kunnen plaatsen: ‘Oh, dus jij bent iemand die gaat staan en dan met humor filosofeert over de samenleving’.”

 

Waar komt jouw grote dosis energie en inspiratie vandaan?

“Uit nieuwsgierigheid en enthousiasme. En onzekerheid. Iedereen is bang en onzeker. De een weet er alleen beter mee om te gaan dan de ander. Onzekerheid is niet meer dan het motortje achter de vraag: ‘zou ik dit ook kunnen?’. Ik ben iemand die zijn aannames graag toetst en dingen opzoekt die eng zijn, daar word ik beter van. De meeste dingen waar we bang voor zijn, vallen in de praktijk reuze mee. Daar ben ik al heel lang geleden achtergekomen, want ik zit dit jaar dertig jaar in het ondernemersvak.”

 

Waar geloof jij in?

“Ik geloof dat schijnbaar onmogelijke dingen altijd mogelijk zijn. Zo vaak heb ik gehoord dat iets niet kon en dan bleek het tegendeel waar te zijn. Ik kijk dus nergens meer van op en geloof in de maakbaarheid van bijna alles. Dat wat je zou willen creëren, kun je ook creëren.”

 

Noem eens een voorbeeld.

“Ooit riep ik: ‘Volgens mij kun je een hunebed prima met de hand bouwen, net als vroeger, laten we dat eens gaan proberen.’ Waarop iedereen reageerde: ‘Dat gaat nooit lukken!’ Maar het bleek heel simpel te realiseren. Ik haalde 14.000 mensen bij elkaar zonder het gebruik van sociale media. In deze tijd zie je jochies van vijftien jaar een diagnose tool ontwikkelen voor alvleesklierkanker, die 26.000 keer goedkoper is dan dat wat alle farmaceuten bij elkaar hebben bedacht. En van dit soort voorbeelden kan ik er nog wel tien opnoemen.”

 

Waar ben je bang voor?

“Bang ben ik niet zozeer, maar wat ik wel spannend vind is dat de komende tien tot vijfiten jaar veel bestaande systemen onder druk komen te staan, waardoor de mens in een soort achtbaan van verandering terechtkomt. Ik hoop dat dat zonder al te veel tumult of geweld verloopt.”

 

Wat zie je dan precies gebeuren?

“Bestaande machten vallen om. Ik zie het einde van de financiële sector in de huidige vorm. Ik denk dat we nog een crisis krijgen die vele malen groter is dan die van Lehman Brothers. De overheid komt zwaar onder druk te staan, het belastingsysteem staat onder druk, het bancaire systeem is failliet, dus dat is wel even spannend.”

 

Je hebt ‘Nooit Af’ geschreven samen met Erwin Witteveen. Hoe verliep die samenwerking?

“Erwin heeft ooit een artikel geschreven dat zo raak was, dat mijn ouders eindelijk begrepen wat ik deed. Toen dacht ik: die moet ik hebben. Er was een uitgever die graag wilde dat ik een boek zou schrijven, alleen had ik daar geen tijd voor. Dus heb ik Erwin gevraagd om mijn gedachtes te vertolken. In de praktijk bleken we te fungeren als een soort dubbele helix. Erwin heeft een briljante pen en is daarom ook co-auteur van het boek. Daarnaast bleek hij veel goede ideeën te hebben. Zelf heb ik extreem veel research gedaan. Gooi al die input van gedachtes, fantasieën en ideeën in een blender en je krijgt ‘Nooit Af’.”

 

Wat is de essentie van het boek?

“We leven in een netwerk- en informatiesamenleving. Als gevolg van de ontwikkelingen in dat spectrum staan alle fundamenten waarop die samenleving is gebouwd onder druk. Technologie faciliteert het einde van organisaties, want internet is cutting out the middle man. Organisaties zijn de middle man tussen vraag en aanbod. Reisorganisaties worden vervangen door bedrijfjes als booking.com, maar ook booking.com wordt op termijn weer vervangen door iemand die iets slimmers gaat verzinnen op basis van dingen als deep learning, artifical intelligence en augemented reality. Daar kun je op wachten. De levenscyclus van een organisatie wordt steeds korter. Dat is op zich niet erg, maar zaken als vaste banen, vaste contracten, vaste lasten, hypotheken sluiten daar niet op aan.”

 

Veel mensen hebben behoefte aan zekerheid en vastigheid…

“Dat zou kunnen, maar die houden vast aan schijnzekerheid. Steve Pavlina schreef het artikel ‘10 reasons you should never get a job’ waarin hij die schijnzekerheid heel mooi uitlegt. Mensen in een vaste baan zitten in de valkuil dat ze denken dat ze ergens op kunnen rekenen. Daarnaast leer je niet snel genoeg in een baan. Na drie maanden begin je het trucje door te krijgen en neemt de groeicurve af.”

 

Sweco werkt aan de stad van de toekomst. Hoe zie jij die stad voor je?

“Ik bekijk hem even vanuit pensioenperspectief. Er zijn een heleboel mensen die ooit gaan stoppen met werken. Zij geven hun geld uit aan wonen, eten, drinken, de kapper, de was doen, ze hebben zorg nodig en willen wat entertainment. Als je dat kunt fixen, komt het goed. Als je zorg wilt verbeteren, moet je beginnen met het veranderen van de lifestyle. Dat begint met gezonder, verser en gevarieerder eten. Een van de nieuwe functies van de stad van de toekomst is voedselproductie in of aan de rand van de stad. In ieder geval zo georganiseerd dat je binnen een kwartier vers eten kunt krijgen.”

 

Dus we halen ons eten straks rechtstreeks uit de kas of van het land?

“Niet van het land, dat is een oud paradigma. Landbouwgronden zijn door verkeerd gebruik uitgeput. De nutriënten zijn uit de bodem verdwenen en zitten dus ook niet meer in ons voedsel. Het hele concept landbouw moeten gehackt worden. Verticale landbouw wordt een vitaal onderdeel van de stad van de toekomst en gaat ervoor zorgen dat we straks het maximale aan nutriënten uit ons voedsel kunnen halen. De belangrijkste reden dat we ziek worden is een slechte weerstand, en die wordt beter door voedsel met meer voedingsstoffen. Met behulp van technologie kunnen we straks het allerbeste voedsel met de hoogste voedingswaarde produceren, met een lagere milieubelasting en het minder afval dan ooit.”

 

Gaan we dan niet meer naar supermarkt?

“Ik hoop het niet. We moeten af van een groot deel van voorverpakte rotzooi, want daar worden we aantoonbaar niet beter van. Een circulaire economie is de toekomst, met veel meer lokaal geproduceerde spullen. Die trend is wereldwijd al een tijd gaande. Grote merken moeten nu al schapruimte inleveren aan lokale en regionale merken. Natuurlijk zullen er altijd multinationals zijn. Dat is ook prima, ik ageer er niet tegen, maar we krijgen een waardevollere mix met meer aandacht voor het lokale.”

 

Hoe kijk je aan tegen het feit dat stedelijke gebieden steeds drukker worden?

“Steden kun je niet zien zonder het land eromheen, daarom moeten we opnieuw gaan nadenken over logistiek. Mensen moeten frictieloos, zo vaak als ze willen, misschien zelfs wel kosteloos van de stad naar het platteland kunnen reizen en weer terug. Het platteland is nu slecht bereikbaar, daarom gaan de winkels daar dicht, scholen trekken weg, de voorzieningen verdwijnen. Plattelandsgebieden krimpen. Provincies bezuinigen daar op openbaar vervoer. Maar ga nu eens fors investeren, dan krijg je een aanzuigende werking. Ik denk dus dat we ervoor moeten zorgen dat naar alle plattelandsdorpen in de buurt van de stad vier keer per uur een bus rijdt.”

 

Mensen willen toch ook in de stad wonen vanwege de sfeer en voorzieningen?

“Ja natuurlijk, maar als er genoeg mensen op het platteland wonen, met een rijkere mix van jong en oud, dan komen al die extra voorzieningen vanzelf. Mijn stelling is: gebruik de ruimte die er is, en stop met het overbelasten van ruimte die er eigenlijk niet is.”

 

Hoe zien de gebouwen in de stad van de toekomst eruit?

“Die worden energieneutraal en wekken dus hun eigen energie op. De kostprijs van zonnecellen blijft dalen en er komt een omslagpunt dat energie gratis wordt, waarschijnlijk rond 2035 is nu voorspeld. Nu wordt zonne-energie nog opgewekt door zonnepanelen op daken, maar ik verwacht dat straks ook de meeste ramen energie op kunnen opnemen. Die technologie moet uiteraard nog verder worden ontwikkeld, maar dit is wel wat er onder je neus aan de hand is.”

 

Welke kansen liggen er vanuit jouw perspectief voor bedrijven en organisaties?

“Inzien dat je met een fractie van het budget en de capaciteit die je hebt, een veelvoud van wat je nu doet kunt realiseren. We geven geld uit aan zaken die we gratis hadden kunnen krijgen, als we maar op de juiste plek hadden gekeken of het gevraagd hadden. Voor steeds minder zaken heb je in de toekomst geld nodig hebt.”

 

Wat vinden we nu nog volstrekt normaal waar we over 10 jaar om lachen?

“Een vaste baan. We staan aan de vooravond van een complete herdefiniëring van wat is nu eigenlijk werk. Nu word je nog betaald voor aanwezigheid en voor jouw gepercipieerde bijdrage aan het collectief en resultaat. Als je een beetje kunt opschieten met de baas en je verprutst niet te veel krijg je waarschijnlijk gewoon elke maand je geld. Dat zegt niks over je gewerkte uren. Terwijl het collectieve beloningsconstruct van de westerse samenleving gebaseerd is op tijd ruilen voor geld. We werken harder dan ooit. Zeggen we. Maar de realiteit is dat we de hele dag worden afgeleid, niet geconcentreerd bezig zijn, de hele tijd brandjes moeten blussen, langs elkaar heen werken, dubbel werk doen en onze digitale vaardigheden niet optimaal kunnen gebruiken. Een groot deel van het werk dat wij nu doen kan sneller, slimmer, beter en makkelijker.”

 

Waar zou de focus van het nieuwe kabinet moeten liggen met oog op de stad van de toekomst?

“Op de hervorming van de arbeidsmarkt. Snappen dat zzp’ers nooit meer weggaan. Onze politiek heeft de verschuivingen in de samenleving niet scherp. Ik denk dat de meeste vragen over onze samenleving bureaucratisch van aard zijn, dat lees je ook terug in ons boek ‘Nooit Af’. De politiek heeft daar invloed op. De stad van de toekomst wordt gemaakt door burgers, niet door bestuurders en beleidsmakers en zeker niet door vastgoedjongens.”

 

Meer over Martijn op martijnaslander.nl